مادربزرگ من عادت داشت داستان­‌هایی از سال‌های ۱۹۲۰، زمانی که دانش­‌آموز بود تعریف کند. در یکی از این خاطرات دربارهٔ مراسمی صحبت کرد که در مدرسه‌شان برگزار شده بود و پدر و مادرها هم دعوت بودند. مادربزرگم و دوستش ترجیح داده بودند بدون حضور مادران‌شان در آن مراسم شرکت کنند. دوست مادربزرگ مادرش را دعوت نکرد، چون موهایش سفید شده بود و مادربزرگم هم مادرش را به دلیل این­ که به تازگی تمام دندان­‌های‌اش را کشیده بود، دعوت نکرد. البته وقتی خانواده­‌ها از این قضیه خبردار شدند، مشکلاتی پیش آمد!

آیا از خندیدن می‌ترسید؟
انستیتوی دندان‌پزشکی Goodall، سال ۱۹۱۲، مجموعهٔ Wellcome

پس از گذشت صد سال از آن زمان، نوجوانان تغییر زیادی نداشته­‌اند­. اما خوشبختانه وضعیت کلی سلامت دهان و دندان در بریتانیا بهبود یافته است. این موضوع که مادر مادربزرگم همهٔ دندان­‌های‌اش را کشیده بود و با یک دست دندان مصنوعی (که مراقبت از آن راحت­‌تر هم بود) جایگزین­شان کرده بود، عجیب نبود. حتا بعضی از خانم‌ها به‌عنوان هدیهٔ تولد ۲۱ سالگی دست‌دندان مصنوعی دریافت می­‌کردند! خوشبختانه ارائهٔ خدمات دندان‌پزشکی رایگان از سال ۱۹۴۸ توسط NHS، افزودن فلوراید به خمیردندان­‌ها از سال ۱۹۵۹، بهبود در رژیم غذایی و تأکید بر رعایت بهداشت دهان و دندان باعث بهبود این وضعیت شد.

امروزه به‌طور کلی به ما توصیه می­‌شود که باید هر شش ماه یک­بار برای معاینه به دندان‌پزشک مراجعه کنیم و این کار اغلب شامل مشاوره‌گرفتن از یک بهداشتکار دهان در مورد چگونگی مراقبت از دندان­‌ها و لثه­ و احتمالاً «جرم‌گیری و جلادادن» است. این درمان‌های دندان‌پزشکی منظم آن­‌قدر آشناست که ممکن است آن­ را مورد سؤال قرار ندهیم، اما باید این کار را بکنیم! شواهد در این زمینه چه می­‌گویند؟ آیا پاسخ این سؤال ما و صاحبان حرفه‌های سلامت دهان­ و دندان را خوشحال می‌کند؟

چند وقت یک بار باید برای معاینه به دندان‌­پزشکی مراجعه کنیم؟

در دوران کودکی، من عاشق مراجعه­‌های منظم به مطب دندان­‌پزشکی بودم. در آن دوران در محل اسباب‌بازی‌ها در اتاق انتظار حسابی کیف می­‌کردم و مراجعاتم به دندان­‌پزشکی­ در نوجوانی همیشه به خریدن بستنی ختم می‌شد (خدایا …)! اما آیا شواهدی در حمایت از توصیه­ٔ همیشگی مبتنی بر مراجعه­ٔ منظم هر ۶ ماه یک­ بار به دندان­‌پزشکی وجود دارد؟ نه! مطالعه­ٔ مروری کاکرین که در این زمینه انجام شد، تنها یک مطالعه با ۱۸۵ شرکت‌کننده را پیدا کرد و شواهد کافی را برای حمایت و یا رد این توصیه به‌دست نیاورد. این مسئله از دههٔ ۱۹۷۰ میلادی مورد بحث است و هنوز شواهد کافی برای داشتن یک راهنمای عملی در دست نیست!

توصیه‌­هایی در مورد بهداشت دهان و دندان

یک مطالعه­ٔ مروری کاکرین که به‌تازگی منتشر شده، با گردآوری بهترین شواهد موجود تأثیر توصیه­ٔ رو-در-رو در مورد بهداشت دهان و دندان (OHA) را که توسط صاحبان حرفه‌های سلامت دهان و در محیط دندان­‌پزشکی به افراد داده می­‌شود، بر سلامت دهان، نگرش و رفتار افراد مراجعه‌کننده بررسی کرده است.

اگر چه این مطالعهٔ مروری بر روی ۱۹ مطالعه (کارآزمایی بالینی) با بیش از ۴۰۰۰ شرکت­‌کننده انجام شده، اما آن­ قدر تفاوت بین مطالعه‌ها زیاد بود که گروه پژوهشگران موفق به تجمیع داده‌ها نشد و نتیجه‌گیری کرد که «شواهد کافی با درجهٔ اطمینان بالا مبنی بر مؤثرتربودن روش رو-در-روی OHA در بهبود سلامت دهان یا مؤثرتربودن آن نسبت به سایر روش‌ها در دست نیست».

این ناامیدکننده است. در مورد «جرم‌گیری و جلادادن منظم» وضعیت چگونه است؟ آیا شواهد بهتری در دست است؟

جرم­گیری و جلادادن منظم

بهداشت‌کاران دهان و دندان‌پزشکان در بازه‌های زمانی منظم برای بیماران­شان جرم‌گیری انجام می‌دهند، حتا اگر آن­‌ها در گروه کم‌خطر برای بیماری­ لثه قرار داشته باشند. اما دربارهٔ مفیدبودن این کار و هم­چنین فواصل مناسب انجام‌دادنش اطمینان وجود ندارد. همین طور که نشستید و دارید دربارهٔ استفاده‌نکردن از نخ دندان خود را سرزنش می‌کنید، «جرم‌گیری و جلادادن منظم» باقی‌ماندهٔ باکتری‌ها (پلاک) و همچنین پلاک سخت‌شده (کلکولوس یا جرم) را از دندان‌های‌تان حذف می‌کند. این جرم آن قدر محکم است که حتا با مسواک‌زدن توسط افرادی که به‌صورت صحیح و حرفه‌ای مسواک می‌زنند هم حذف نمی‌شود (به شوهرم نگاه می‌کنم که بیهوده دلش را به شکلک لبخند دیجیتالی که بعد از دو دقیقه مسواک‌زدن روی مسواکش نمایان می‌شود خوش کرده است. او ۵۵ سال دارد…).

به‌تازگی یک مطالعهٔ مروری کاکرین دربارهٔ جرم‌گیری و جلادادن منظم منتشر شد و عاقبت شواهد قوی برای اطلاع‌رسانی در دست داریم. اکنون شواهد با درجه اطمینان بالا در اختیار است که نشان می‌دهد جرم‌گیری منظم در بزرگسالانی که به‌طور مرتب به دندان‌پزشکی مراجعه می‌کنند و به بیماری شدید لثه مبتلا نیستند، نسبت به افرادی که به‌صورت منظم جرم‌گیری نمی‌کنند، فاقد تأثیر یا دارای تأثیر ناچیز بر علائم اولیهٔ بیماری لثه در طی یک دورهٔ پیگیری دو تا سه ساله است. در این افراد کاهش اندکی در میزان جرم دیده می‌شود، اما دربارهٔ اهمیت آن اطمینان وجود ندارد. وضعیت پلاک دندانی هم ممکن است بدون تفاوت یا دارای تفاوت اندکی باشد. افرادی که هر ۶ یا ۱۲ ماه به‌صورت منظم برای جرم‌گیری دندان‌های‌شان مراجعه می­کنند، اعلام کردند که احساس می‌کنند دندان‌های‌شان تمیزتر است. با این حال تفاوتی در کیفیت زندگی مربوط به سلامت دهان در افراد این دو گروه مشاهده نشد. این مطالعات عوارض جانبی را بررسی نکرده بودند.

استفاده از نخ دندان؟

من هنوز یک بهداشتکار دهان پیدا نکرده‌ام که استفاده از نخ دندان را توصیه نکند. اما واقعاً نمی‌خواهم خودم را با استفاده از نخ اذیت کنم و همیچنین دوست ندارم یک محصول پلاستیکی دیگر توسط من به محیط زیست اضافه شود! باید احساس گناه کنم؟کاکرین دربارهٔ استفاده از نخ دندان هم یک مطالعهٔ مروری دارد که شامل ۱۲ مطالعه با ۵۸۲ شرکت‌کننده است و استفاده از مسواک و نخ دندان را با مسواک‌زدن به‌تنهایی مقایسه کرده است. تمام مطالعات تأثیر این دو حالت را بر روی بیماری لثه و پلاک بررسی کردند. باز هم آ­ن قدر تفاوت بین مطالعات وجود داشت که دستیابی به یک نتیجهٔ نهایی ممکن نبود. با این وجود برخی شواهد نشان می‌دهند که استفاده از نخ دندان در کنار مسواک، در مقایسه با استفاده از مسواک به‌تنهایی، ممکن است تأثیر بیشتری بر کاهش بیماری‌های لثه و میزان پلاک داشته باشد، اما این شواهد غیر قابل اعتماد هستند. بزرگ­سالان می‌توانند در مورد استفاده یا عدم استفاده از نخ دندان خودشان تصمیم بگیرند.

قفسه ی دستشویی‌­تان را بررسی کنید

مسواک گرانقیمت ناپلئون بناپارت (مجموعهٔ Wellcome). یک مسواک برقی بهتر از این نیست؟

در آخر، اگرچه شواهد مناسبی در حمایت از توصیه‌های معمول در مورد مراقبت‌های دندان‌پزشکی وجود ندارد، اما شواهدی دربارهٔ نحوهٔ استفاده از آن چه در منزل داریم (مسواک و خمیردندان) موجود است. خوشحال‌کننده است! یک مطالعهٔ مروری کاکرین به شواهدی با درجه اطمینان متوسط دست یافت که نشان می‌دهد احتمالاً مسواک‌های برقی نسبت به مسواک‌های دستی، در کوتاه‌مدت و بلندمدت پلاک را بهتر حذف می‌کنند (اگر پژوهشگران بخواهند تأثیر شکلک دیجیتال قرارگرفته روی مسواک‌ها را بر مسواک‌زدن بررسی کنند، شوهرم را داوطلب آزمایش می‌کنم).

یک مطالعهٔ مروری دیگر کاکرین به شواهدی دست یافت که ممکن است بخواهید آن‌ها را هنگام خریدن خمیردندان مد نظر قرار دهید. این مطالعه بیان می‌کند که خمیردندان‌های فلورایددار حاوی تری‌کلوزان و کوپلیمر باعث کاهش اندکی در پوسیدگی دندان می‌شود و احتمالاً نسبت به خمیردندان‌های فلورایددار فاقد این دو ماده، در کاهش پلاک و التهاب لثه مؤثرتر است. همین­ طور دربارهٔ دهانشویهٔ کلرهگزیدین می‌توانید شواهد کاکرین را این‌جا بخوانید.

پیوند به مطلب اصلی